دیفای (DeFi) از موارد کاربردی رمزارزها است که محبوبیت آن روزافزون است. این نوشته شرح می‌دهد که دیفای چیست و قبل از وارد شدن به آن باید چه چیزهایی در مورد آن بدانید.
دیفای به برنامه‌های مالی که بر روی فناوری بلاک‌چین ساخته شده‌اند اشاره دارد که تراکنش‌های دیجیتالی را بین چندین طرف امکان‌پذیر می‌کند.
بلاک‌چین اساساً یک دفترکل عمومی برای دارایی‌های دیجیتال از جمله رمز ارز ها است. دیفای می‌تواند شامل وام دادن رمزارز، ارسال رمز ارز یا سرمایه‌گذاری رمزارز باشد.
دیفای (Decentralized Finance) به معنی امور مالی غیرمتمرکز یک اصطلاح جامع است که به خدمات مالی غیرمتمرکز مانند صرافی‌های غیرمتمرکز، بازارهای پول غیرمتمرکز، شرکت‌های بیمه غیرمتمرکز و غیره داده می‌شود. هدف آن جایگزینی خدمات مالی متمرکز با سازمان‌های خودگردانی است که به همه اجازه‌ی مشارکت می‌دهد.
این اصطلاح را در سال 2018 عده‌ای از کارآفرینان و توسعه‌دهندگان اتریوم که قصد داشتند برنامه‌های امور مالی را از نظام‌های سنتی متمایز کنند، ابداع کردند. این اصطلاح مخفف شده‌ی defi است و با کلمه‌ی defy به معنی “به مبارزه طلبیدن” هم‌آواست که این انتخاب نام از روی عمد صورت گرفته است.
۱- بیت‌کوین و نظام مالی
بیت‌کوین نوعی پول است که توسط هیچ بانک مرکزی یا دولتی کنترل نمی‌شود. می‌توان آن را بدون نیاز به بانک یا موسسه مالی به هر کسی در سراسر جهان منتقل کرد. بیت‌کوین پول غیرمتمرکز است و اگر تازه‌کار هستید ممکن است بخواهید بدانید بیت‌کوین چیست؟ (قبل از اینکه ادامه متن را بخوانید.)
بیشتر بدانید: بیت‌کوین چیست؟ (راهنمای کامل)
با این حال، انتقال پول اولین مورد از بسیاری دیگر از اجزای سازنده‌ی نظام مالی است. جدای از ارسال پول به یکدیگر، امروزه از خدمات مختلفی استفاده می‌کنیم. به عنوان مثال: وام، طرح‌های پس‌انداز، بیمه و بازارهای سهام، همه خدماتی هستند که بر پایه پول درست شده‌اند و با هم نظام مالی را ایجاد می‌کنند. امروزه نظام مالی موجود و تمامی خدمات آن کاملاً متمرکز است. بانک‌ها، بازارهای سهام، شرکت‌های بیمه و سایر مؤسسات مالی، همگی یک مسئول دارند که می‌تواند یک شرکت، یا یک شخص باشد که این خدمات را ارائه می‌کند و بر روی آن نظارت دارد. این نظام مالی متمرکز یا همان سیفای CeFi، خطرات خود را دارد از جمله می‌توان به سوء مدیریت، کلاهبرداری، و فساد اشاره کرد. اما اگر بتوانیم کل نظام مالی را به همان روشی که بیت‌کوین پول را غیرمتمرکز کرد، غیرمتمرکز کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟ موضوع دیفای هم دقیقاً همین است.
۲- دیفای چیست؟
دیفای به خدمات مالی گفته می‌شود که هیچ مقام مرکزی یا مسئولی ندارند. با استفاده از پول غیرمتمرکز مانند برخی رمزارزها که می‌تواند برای کارهای خودکار نیز برنامه‌ریزی شود، می‌توانیم صرافی‌ها، خدمات وام‌دهی، شرکت‌های بیمه و سایر سازمان‌هایی را ایجاد کنیم که هیچ مالکی ندارند و کسی بر آنها نظارت نمی‌کند. دیفای به عبارت ساده‌تر امور مالی خوداَمانی است. برخلاف امور مالی سنتی که در آن یک شرکت، یا یک بانک یا موسسه‌ای مسئولیت پول شما را به عهده می‌گیرد در دیفای هیچکس جز خودتان به آن دسترسی ندارد.
اصطلاح “امور مالی” را راحت می‌توان متوجه شد ولی تمرکززدایی به چه معناست؟ به طور خلاصه، تمرکززدایی بدین معناست که هیچ نهاد اصلی کنترل امور را بدست ندارد. بانک‌ها و سایر مؤسسات مالی تا حدودی روی پول شما قدرت دارند. این نهاد‌ها می‌توانند دارایی شما را مسدود کنند و شما اسیر ساعت کاری و ذخایر نقدی آنها هستید.
اگر هنوز مطلب برایتان کاملاً جا نیفتاده است، در ادامه آن را برایتان بیشتر باز می‌کنیم.
جزء سازنده شماره ۱ دیفای
برای ایجاد یک نظام مالی غیرمتمرکز، اولین چیزی که نیاز داریم زیرساخت برنامه‌نویسی و اجرای خدمات غیرمتمرکز است. اتریوم یک بستر خودکفا برای نوشتن برنامه‌های غیرمتمرکز است که به برنامه‌های غیرمتمرکز یا داپ (Dapps) نیز شناخته می‌شود.
بیشتر بدانید: اتریوم چیست و چگونه کار می‌کند؟ (راهنمای کامل)
این نوشته اتریوم را با جزئیات کامل توضیح می‌دهد، اما در اینجا تنها اشاره می‌کنیم که با استفاده از اتریوم می‌توانیم کدهای خودکار بنویسیم که به قراردادهای هوشمند نیز شناخته می‌شوند. این کدهای خودکار هر خدمت مالی که می‌خواهیم به صورت غیرمتمرکز ایجاد کنیم را مدیریت می‌کند. به عبارتی قوانین مربوط به نحوه عملکرد یک خدمت خاص را تعیین می‌کنیم و هنگامی که آن قوانین را در شبکه اتریوم مستقر کردیم، دیگر اختیاری بر آنها نداریم، آنها تغییرناپذیر هستند. هنگامی که نظامی مانند اتریوم برای ایجاد برنامه‌های غیرمتمرکز داریم می‌توانیم شروع به ساخت نظام مالی غیرمتمرکز خود کنیم. حال بیایید نگاهی به برخی از اجزای سازنده آن بیندازیم.
جزء سازنده شماره ۲ دیفای؛ پول ایستا
اولین چیزی که هر نظام مالی به آن نیاز دارد قطعاً پول است. ممکن است فکر کنید: “چرا از بیت‌کوین یا اتر که واحد پول اتریوم است استفاده نکنیم؟” در مورد بیت کوین، باوجود اینکه در واقع غیرمتمرکز است، فقط عملکرد ابتدایی و قابل برنامه‌ریزی دارد و با بستر اتریوم سازگار نیست. از سوی دیگر، اتر هم سازگار و هم قابل‌برنامه‌ریزی است، با این حال، بسیار پر نوسان است. اگر به دنبال ایجاد خدمات مالی قابل اعتمادی که مردم بخواهند در این نظام از آن استفاده کنند هستید، به ارز با‌ثبات‌تری نیاز داریم مانند استیبل‌کوین‌ها.
بیشتر بدانید: استیبل‌کوین چیست؟ - رمزارز ایستا چیست؟ (راهنمای کامل)
رمزارزهای ایستا (استیبل‌کوین Stablecoin) رمزارزهایی هستند که با ارزش یک دارایی واقعی که معمولاً بعضی از ارزهای اصلی مانند دلار آمریکاست تثبیت می‌شوند. نوشته “رمزارز ایستا چیست؟” با جزئیات بیشتری توضیح می‌دهد که چگونه رمزارزهای ایستا ایجاد می‌شوند و انواع مختلف تثبیت ارزش رمزارزهای ایستا چیست. اگر اطلاعات بیشتری می‌خواهید حتماً نگاهی به آن بیاندازید. با توجه به دیفای، می‌خواهیم از یک رمزارز ایستا استفاده کنیم که از ذخایر پولی فیات برای تثبیت ارزش استفاده نمی‌کند، زیرا پول فیات به نوعی قدرت مرکزی نیاز دارد.
دای DAI یک رمزارز غیرمتمرکز است که در برابر ارزش دلار آمریکا تثبیت می‌شود، به این معنی که یک دای برابر با یک دلار آمریکا است. برخلاف سایر رمزارزهای ایستای پرطرفدار که ذخایر دلار امریکا به طور مستقیم پشتوانه ارزش آنهاست، پشتوانه‌ی DAI وثیقه‌های رمزنگاری است که می‌توانند به صورت عمومی در بلاک‌چین اتریوم مشاهده شوند.
دای بیش از حد وثیقه‌گذاری شده است به چه معنا است؟
به این معنی که اگر در یک سپرده به ارزش یک دلار اتر مسدود کنید، می‌توانید ۶۶ سنت دای وام بگیرید. به محض اینکه بخواهید اتر خود را پس بگیرید، فقط کافیست رمزارز دای‌ای که قرض گرفته‌اید را بدهید تا اتر شما آزاد شود. اگر هیچ اتری ندارید که برای وثیقه گذاشتن مسدود کنید می‌توانید رمزارز دای را از صرافی بخرید.
از آنجایی که رمزارز دای بیش از حد وثیقه‌گذاری شده است حتی اگر قیمت اتر به شدت نوسانی شود ارزش اتری که با پشتوانه دای در گردش، مسدود شده به احتمال زیاد همچنان در 100٪ یا بیشتر باقی خواهد ماند. در اصل، رمزارز ایستای دای در واقع یک قرارداد هوشمند است که بر روی بستر اتریوم قرار دارد. این امر دای را به یک رمزارز ایستا غیرمتمرکز و بی‌نیاز از اعتماد (trustless) تبدیل می‌کند که نه می‌توان آن را متوقف و نه سانسور کرد، از این رو این یک شکل تمام و کمال پول برای سایر خدمات دیفای محسوب می‌شود.
جزء سازنده شماره 3 دیفای: خدمات مالی
اکنون که نظام مالی غیرمتمرکز ما دارای پول غیرمتمرکز پایداری می‌باشد، زمان ایجاد برخی خدمات اضافی فرا رسیده است. اولین موردی که درباره‌ی آن بحث خواهیم کرد، صرافی غیرمتمرکز یا دکس DEX است. دکس‌ها براساس مجموعه‌ای از قوانین یا قراردادهای هوشمند عمل می‌کنند که به کاربران امکان خرید، فروش، خرید یا معامله رمزارزها را می‌دهد. درست مانند دای، دکس‌ها هم در بستر اتریوم مستقر هستند. به عبارتی بدون یک مرجع مرکزی کار می‌کنند. وقتی در یک دکس معامله می‌کنید نه از کارمند صرافی، نه ثبت‌نام، نه احراز هویت و نه از هیچ کارمزد برداشتی خبری نیست.
در عوض، قراردادهای هوشمند قوانین را اعمال می‌کنند، معاملات را اجرا می‌کنند و در صورت لزوم به طور ایمن وجوه را مدیریت می‌کنند. همچنین، برخلاف یک صرافی متمرکز، اغلب نیازی به واریز وجه به حساب صرافی قبل از انجام معامله نیست. این کار خطر بزرگ ناشی از هک صرافی را که برای همه صرافی‌های متمرکز وجود دارد، از بین می‌برد.
اما محدوده خدمات مالی غیرمتمرکز به همین جا ختم نمی‌شود. بیایید یک سَری به بازارهای پول غیرمتمرکز بزنیم، خدماتی که وام‌گیرندگان را با وام‌دهندگان مرتبط می‌کند.
3. لِگوهای پولی
خدمات دیفای در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند و ترکیب و تطبیق خدمات گوناگون برای ایجاد فرصت‌های جدید و هیجان‌انگیز را ممکن می‌سازند. این خدمات تا حدودی شبیه به این است که چگونه می‌توانید از بلوک‌های مختلف لِگو استفاده کنید و در هرچیزی که می‌سازید خلاقیت به خرج دهید. از این رو اصطلاح “لِگوهای پولی” برای اشاره به خدمات دیفای را ابداع کردند.
به عنوان مثال، می‌توانید خدمت زیر را از لگوهای پولی مختلف بسازید:
برای پیدا کردن صرافی با بهترین نرخ برای مبادله اتر با دای، از یک صرافی غیرمتمرکز استفاده می‌کنید. سپس دکس DEX مورد نظر خود را انتخاب کرده و معامله را انجام می‌دهید. سپس دای را که دریافت کرده‌اید به وام‌گیرندگان قرض می‌دهید تا سود کسب کنید. در نهایت، می‌توانید بیمه را به این فرآیند اضافه کنید تا در صورت بروز مشکل، خیالتان راحت باشد که تحت پوشش هستید.
این تنها یک نمونه از فرصت‌های متعدد دیفای است.
4. مزایا و خطرات دیفای
تا الان احتمالاً می‌توانید تصور کنید که دیفای از چه مزایایی برخوردار است. شفافیت، قابلیت تعامل با یکدیگر ، تمرکززدایی، رایگان برای همه خدمات و تجربه کاربر منعطف از چندین مواردیست که می‌توان به آن اشاره کرد. با این حال خطراتی نیز دارد که باید از آنها آگاه باشید.
مهمترین خطر این است که دیفای هنوز در ابتدای راه است. به عبارتی ممکن است در کارها اشتباه پیش بیاید. قراردادهای هوشمند در گذشته مشکلاتی داشتند که در آن افراد قوانین را برای برخی خدمات به درستی تعریف نمی‌کردند و هکرها راه‌های خلاقانه‌ای برای سوء استفاده از حفره‌های موجود به منظور سرقت پول پیدا کردند.
اگر تصمیم دارید هر یک از خدمات موجود دیفای را امتحان کنید، مطمئن شوید که آن را با مقدار پولی که می‌توانید در صورت بروز مشکل از دست بدهید، انجام دهید. علاوه بر این، باید به خاطر داشته باشید که دیفای نظام مالی است که فقط مرکزی‌ترین جزء آن غیرمتمرکز است. یعنی برخی از خدمات ممکن است تا حدی غیرمتمرکز باشند و در عین حال برخی جنبه‌های متمرکز را حفظ کنند که می‌تواند نقطه ضعف آن تلقی شود. این مهم است که قبل از سرمایه‌گذاری در یک محصول یا خدمات دقیقاً نحوه عملکرد آن را خوب بفهمید تا بتوانید از مشکلاتی که ممکن است پیش بیاید آگاه باشید.
5. نتیجه‌گیری
اینطور به نظر می‌رسد که انقلاب دیفای به مرحله اولیه پذیرش خود رسیده است. سال‌های آینده نشان خواهد داد که آیا از این شکاف با موفقیت عبور می‌کند و جریان اصلی آن را می‌پذیرد. شکی نیست که یک نظام مالی غیرمتمرکز می‌تواند به نفع بخش عظیمی از مردم باشد که در حال حاضر از تبعیض مالی، کارمزدهای بالا و ناکارآمدی در مدیریت وجوه خود اذیت می‌شوند.
نظر شما در مورد دیفای چیست؟ و اگر هنوز سوالی دارید در بخش نظرات زیر با ما در میان بگذارید.